Meer dan vijftig jaar houdt Maat al geiten. ‘Toen ik een jaar of tien oud was woonde ik in Langezwaag naast de school. Aan de andere kant van de school woonde de groenteboer. Die kreeg bij wijze van betaling een geit van een klant, maar wilde er van af. Ik heb bij mijn ouders gezeurd om het dier. Heit wilde er eerst niet aan, maar na aandringen van mem kwam het dier er toch.’

Dat was Mieke, een geit geboren in 1953. Veel geluk had Maat niet met dit dier. Het bracht enkel bokken en tot overmaat van ramp brak de stier los op de boerderij, die haar dodelijk verwondde. Toen moest er volgens heit maar eens een goede geit komen.
In die tijd was Jan van der Honing uit Donkerbroek een topfokker. ‘Hij was fokker van de Hiltje’s, waar Louw van der Molen nu mee fokt. Hij was ook de fokker van de bok Sibbe.‘

Van der Honing had op dat moment geen geiten over. Hij stuurde Maat door naar Mindert Meijer in Wijnjeterp. Van hem kocht hij eerst Froukje en daarna Trijntje 6.
‘Met Froukje heb ik eerst een tijd gefokt, maar daar heb ik nu niets meer van. Al mijn geiten stammen nu uit de Trijntjes.
‘De naam Sweachmer kwam al gauw voor de naam te staan. ‘Dat komt eigenlijk uit de koeienwereld en in de geitenhouderij werd dit overgenomen. Dat was een beetje mode.’

Maat was indertijd lid van de vereniging Katlijk. Hij bleef de vereniging echter niet trouw na een geschil over een bok. ‘De vereniging had de Duitse bok Koch gekocht. Er was niks van die bok bekend en ik wilde mijn geiten daar niet door laten dekken. Dat was toen verplicht. Als je lid was van een vereniging, dan moest je de geiten laten dekken door de verenigingsbok. Ik wilde daar niet aan en verkaste naar de vereniging Hemrik.’

Mondig werd Maat dus zelf ook. ‘Die eigenzinnigheid van alle fokkers heeft er ook toe geleid dat we er door de jaren heen niet echt op vooruit zijn gegaan. Steenbeek had in mijn beginjaren een bokkenplan. Dat betekende dat iedere vereniging een bok toegewezen kreeg. Wanneer het dier goed vererfde, werd het in een andere vereniging ingezet. Het was een soort roulatiesysteem.’
Het beleid wat Steenbeek hanteerde werd lang geaccepteerd. ‘

Toch werd zijn bokkenplan van tafel geveegd. De verenigingen besloten tijdens een ledenvergadering van de Friese Bond van Geitenhouders dat ze voortaan zelf voor hun dekbokken gingen zorgen. ‘Er zat natuurlijk wel eens een bok tussen die wat minder vererfde. Daar ben je dan als vereniging niet blij mee. Maar het bokkenplan zorgde er wel voor dat er met beleid werd gefokt. Het ontbreekt nu weleens aan visie.’

Visieloos fokken is Maat ook niet geheel onbekend. Maar in zijn beginjaren met het fokken met de Trijntjes was daarvan nog geen sprake.

Toch kwam er na jaren van succes het klad erin. ‘Nu sta ik bovenaan de ladder en kan ik nog maar één kant op,’ zei Maat na thuiskomst van de Nationale tentoonstelling in 1975. Door het fokken met Sibbe gebeurde dit dan ook. ‘Mijn geiten zijn aan de top gekomen doordat ze zich onderscheiden van andere dieren. Ze vielen op door hun hoogtemaat. Door het fokken met Sibbe bleven ze kwaliteit houden, maar werden ze wel kleiner. ‘

Door omstandigheden kwam de geitenfokkerij van Maat op een laag pitje te staan. ‘We gingen verhuizen van Langezwaag naar Luxwoude. We kregen indertijd onze dochters en de geiten hadden geen prioriteit. Ik ben melkveehouder en had toen genoeg om handen.’ Het gebeurde wel dat er bokken zonder idee erachter in de stal kwamen. ‘Ik heb bokken aangekocht van wie ik me niet in de achtergrond had verdiept.’

Toen de eerste hobbyfokkers hun dieren gingen onderzoeken op CAE en CL en het gezondheidscertificaat ontvingen ging Maat al snel mee. ‘Ik verwachtte dat de hele meute wel zou volgen, maar dat bleef uit.’ Maat besloot afscheid te nemen van het ziektevrije circuit. ‘Ik had naast mijn tien geiten ook vijftig schapen die ik elke keer moest laten onderzoeken. Ik wil niet zeuren over een paar centen, maar het werd me wat te gek.’

Nu zijn zoons participeren in zijn bedrijf kan Maat meer tijd vrijmaken voor zijn hobby. ‘Voor mij is het een extra winst dat mijn dochter Henny ook belangstelling heeft gekregen voor geiten.’ Jan van Burgsteden attendeerde Maat hier op tijdens een keuring. ‘Jan, zei hij tegen mij. Die dochter van jou is serieus met de geiten.’ Omdat ze destijds meer belangstelling had voor Toggenburger geiten, kreeg ze een geit van Van Burgsteden. Inmiddels heeft ze ook belangstelling voor het Witte ras. ‘Dat is voor mij meer waard dan de prijzen die ik heb gewonnen. Ik weet nu in ieder geval dat mijn stam niet verloren gaat.’

‘Een goede stam, daar komt vast wel weer eens iets goeds uit’. Hier houdt Maat zich aan vast. ‘Mijn geiten zijn altijd sterke geiten geweest met een goede bovenbouw en krachtig beenwerk. Ze zouden alleen iets luxer kunnen zijn.’

Ooit hoopt Maat zijn lijn nog een keer te kunnen kruisen met de Hiltjes. ‘Ik heb nooit op bloedlijnen gefokt, maar fokken met de Hiltjes van Van der Honing (nu Van der Molen) zou ik toch wel mooi vinden.’

Samen met Sietse van der Wal uit Langezwaag heeft hij nu een bok bij Meekma uit Deinum vandaan. ‘Merilla Anne G. stamt uit de Grietjes van de Praktijkschool uit Oenkerk. Dat zijn dezelfde Grietjes die Jongschaap ooit had. Dat waren luxe geiten.’

Hij overweegt zelfs om na lange tijd weer eens mee te doen aan de melkcontrole. Want hij mag dan wel meer dan vijftig stamboekbokken gefokt hebben, zijn laatste bokmoeder was een geit uit 1993.